Vraag:

Wat is er bekend over alcoholverslaving bij ouderen?

Antwoord:

Alcoholgebruik en ouderen

Onder de oudere gebruikers van alcohol zijn mensen die hun hele leven al veel drinken, hoewel een fors aantal daarvan niet oud wordt vanwege de risico's van overmatig alcoholgebruik. Er is een groep die hun alcoholgebruik redelijk in de hand hebben en er is een groep mensen die op latere leeftijd is gaan drinken als reactie op een ingrijpende gebeurtenis.

Naarmate mensen ouder worden krijgen ze te maken met een aantal specifieke problemen voor deze leeftijdsfase. Zoals bijvoorbeeld: steeds minder kunnen gaan en staan waar je wilt, afscheid nemen van leeftijdsgenoten, afscheid nemen van maatschappelijke betekenis, het krijgen van lichamelijke beperkingen, afhankelijk worden van anderen, uit huis gaan van de kinderen. Deze problemen kunnen meespelen (er is nooit één oorzaak) bij het ontstaan van een alcoholprobleem. Dit kan ook bijdragen in de verandering van de functie van het alcoholgebruik. Was dit eerst: gezelligheid, meedoen met anderen en drinken uit gewoonte, dan gaat nu de alcohol de functie vervullen van tijdelijk onderdrukken van negatieve gevoelens en het opheffen van sombere stemmingen. Alcohol krijgt vaak ongemerkt, een risicovollere betekenis. Geleidelijk gaat men meer en vaker drinken. Zo kan op latere leeftijd, zonder dat de omgeving het merkt, een alcoholverslaving ontstaan.

Ouderen zijn als gevolg van lichamelijke veranderingen gevoeliger voor alcohol.

Deze veranderingen zijn onder meer:

• veranderingen in de stofwisseling
• verandering in de opname van voedingsstoffen
• verandering in de verhouding vet en vocht; minder vocht en meer vet
• de functie van lever en nieren wordt minder
• de lichamelijke weerstand neemt af
• er treden veranderingen op in de hormoonhuishouding

Behalve een toenemende gevoeligheid voor alcohol, ontwikkelen oudere mensen ook een toenemende gevoeligheid voor andere middelen. Gecombineerd gebruik van alcohol en slaap-en kalmeringsmiddelen komt veel voor. Deze medicijnen versterken nog eens extra de dempende werking van alcohol. Bovendien zijn deze medicijnen zelf ook verslavend.

Er zijn een aantal manieren om het probleem van middelengebruik onder ouderen aan te pakken:

• goede voorlichting in publieksbladen en via huisartsen en thuiszorg
• huisartsen en thuiszorg moeten signalen goed kunnen herkennen en door middel van cursussen leren het probleem bespreekbaar te maken.
• huisartsen moeten terughoudend zijn in het voorschrijven van kalmerende middelen en daarbij zouden ze niets voor moeten schrijven voordat ze goed zicht hebben op het eventuele alcoholgebruik
• hulp aanbieden door een Instelling voor Verslavingszorg. Deze hulp kan gericht zijn op het duidelijk krijgen van de vraag: stoppen of minderen. Deze instelling kan ook hulp bieden bij de afbouw van een eventuele medicijnverslaving.
• Omdat veel oorzaken van alcoholverslaving onder ouderen samenhangen met hun veranderende omstandigheden kunnen ook algemene hulpverleners zoals een huisarts en maatschappelijk werkers een belangrijke rol spelen bij het geven van hulp en advies. Daarbij blijft het altijd belangrijk dat het gebruik van alcohol niet verdoezeld wordt en dat hierover open en eerlijk moet worden gepraat. Familieleden schamen zich vaak voor het overmatig alcoholgebruik van hun oudere vader of moeder vooral wanneer zij wonen in een verzorgingstehuis. Als de familie goed wordt uitgelegd dat het gedrag niet zo uitzonderlijk is en alles te maken heeft met het ouder worden ontstaat hiervoor vaak meer begrip. Soms werkt het als afspraken met de oudere overmatige drinker worden gemaakt over de hoeveelheid die men per dag mag drinken. Bij ernstig verslaafden werken deze afspraken niet en is behandeling door een deskundige noodzakelijk.